სონეტი #008

ინგლისურად

01. Music to hear, why hear'st thou music sadly?
02. Sweets with sweets war not, joy delights in joy:
03. Why lov'st thou that which thou receiv'st not gladly,
04. Or else receiv'st with pleasure thine annoy?
05. If the true concord of well-tuned sounds,
06. By unions married, do offend thine ear,
07. They do but sweetly chide thee, who confounds
08. In singleness the parts that thou shouldst bear. 
09. Mark how one string, sweet husband to another,
10. Strikes each in each by mutual ordering;
11. Resembling sire and child and happy mother,
12. Who, all in one, one pleasing note do sing:
13. Whose speechless song being many, seeming one,
14. Sings this to thee: 'Thou single wilt prove none.'

კომენტარები

01. Two interpretations are given of this: a) You are yourself like music to listen to, so why do you respond to it sadly? b) Why is it that, when there is music to listen to, you are saddened by it?
02. Sweet (things) and joy are inherently harmonious, they do not fight against themselves.
04. annoy = that which annoys or irks you, annoyance.
06. unions = marriages, harmonies, coun. offend = vex, displease.
07. They = the concord of sounds, the musical notes. sweetly chide = gently criticise or reprimand. confounds = destroys, mixes together in confusion. From the Latin confunder 'to pour together'.
08. the parts that thou shouldst bear = the parts you should play in married life, or, using the musical imagery, in music, by playing an instrument.
10. each in each = each string in each course. Only adjacent strings in the same course could physically strike each other. mutual ordering - this could refer to the positioning and sequential movement of the fingers, or it could be a reference to the ordered harmony of the music.
14. prove = turn out to be, become.

თანამედროვე ინგლისურ ენაზე

Why do you, who are music to listen to, listen to music sadly? Sweet things don’t quarrel with sweet things, and joyful things delight in joyful things. Why do you love something that you don’t enjoy, or get pleasure from something that causes you pain? If the true harmony of well-tuned sounds, married to each other in counterpoint, offends your ear, it is gently reprimanding you because by staying single you are denying the part you should play. Remember that one string reverberates with the others to produce rich music, like father and child and happy mother in a family, who all sing together in pleasing harmony. Their instrumental performance is a unity, although made up of many parts, and make this point, in music, to you: ‘Being single you will be nothing.

პწკარედული თარგმანი ქართულად და რუსულად:

(1-4) (თავად) მოსასმენო მუსიკავ, რატომ ხარ სევდიანი მუსიკის მოსმენისას? სიტკბოება არ ეომება სიტკბოებას, სიამეს ახარებს სიამე; (მაშ) რატომ გიყვარს შენ ის, რასაც ითვისებ უსიამოდ, ან კიდევ (რად) ითვისებ სიამით შენთვის მომაბეზრებელ რამეს?
(5-8) თუ სწორი (ჰარმონიული) შეხმატკბილება კარგად მომართული (აწყობილი) ხმების (სიმების), ქორწინებით დაკავშირებულების, შენს სმენას შეურაცხყოფენ, ეს იმიტომ, რომ ისინი ნაზად გსაყვედურებენ შენ, ვინც მარტოობაში ანადგურებ იმ (მუსიკალურ) პარტიას, რომლის შესრულებაც შენ გევალება.
(9-12) დააკვირდი, თუ ერთი სიმი, ტკბილი მეუღლე მეორისა, როგორ ეხება სხვას (ერთმანეთში ჩახლართვით) საერთო წესრიგის (ჰარმონიის) შესაქმნელად და ამით ემსგავსებიან ბატონს (მამას) და შვილს და მის ბედნიერ დედას და ყველანი ერთად მღერიან ერთ სამხიარულო სიმღერას.
(13-14) მათი უსიტყვო სიმღერა, ბევრი ჰანგი რომ არის, მაგრამ ერთ ჰანგად რომ ჩანს, შენ ამას გიმღერიან: ”შენ მარტო ყოფნით არაფერი იქნები”.

(1-4) (Сам) музыка для слуха, почему ты печалишься, слыша музыку? Приятное не воюет с приятным, удовольствие радуется удовольствию; почему же ты любишь то, что принимаешь неохотно, или же принимаешь с радостью то, что тебе досадно?
(5-8) Если верное созвучие хорошо настроенных струн [звуков], соединенных в [брачные] союзы, оскорбляет твой слух, так это потому, что они мягко упрекают тебя, губящего в безбрачии [музыкальные] партии, которые ты должен исполнить.
(9-12) Смотри, как струны, одна - любезный супруг другой, ударяют, каждая с каждой во взаимном порядке, напоминая родителя, ребенка и счастливую мать, которые, все как один, поют одну радостную ноту.
(13-14) Их песня без слов, в которой несколько голосов кажутся одним голосом, поет тебе: "Ты один окажешься ничем".

მხატვრული თარგმანები ქართულ ენაზე:

* * *
შენ ხარ მუსიკა და რად უსმენ მუსიკას სევდით?
სიხარული ხომ სიხარულით ყოველთვის ხარობს?
რამ შეგაყვარა ასე მძაფრად მწუხარე ბედი,
რად ეწაფები ასე ხარბად წუხილის წყაროს?
იქნებ თანხმობა შეწყობილი სხვადასხვა ხმების
ამ შეთანხმებით ულმობელად გიშფოთებს სმენას?
იქნებ მწყობრ ხმათა ერთიანი ლხენით და შვებით
გრძნობ მტკივნეულად მარტოხელა ცხოვრების დენას?
მიუგდე ყური - ჩამოეხსენ მცირე ხნით სევდას -
ერთი მეორის ჟღერას როგორ შეეფერება,
როგორ გაგონებს მამას, შვილს და ბედნიერ დედას
მათი სიმღერა და საერთო ბედნიერება!

თითქოს უსიტყვოდ, მაგრამ ერთხმად შენ გიმღერიან:
"ვინც მარტოდ რჩება, ის ამქვეყნად არაფერია!"

(თარგმნა გივი გაჩეჩილაძემ)

* * *
მუსიკის ხმების გაგონება რატომ განაღვლებს,
როცა თავად ხარ შენ მუსიკის გამომსახველი!
რატომ გაღონებს სიხარული, რაც სულს ანახლებს,
და ასე რატომ გახალისებს მწარე ნაღველი?!
როცა ერთმანეთს შეწყობილი ჟღერენ ჰანგები,
ტკბილხნოვანებით გული რად გაქვს ნაიარევი?
ალბათ ჰანგებში საყვედური გესმის განგების,
ქვეყნად რომ ასე კენტად დაიარები.
გესმის?! ნამდვილი ტრფიალია სიმების ხმაში!
ყური დაუგდე შეთანხმებულ ჟღერას სამხმიანს,
თითქოს დედ-მამას აჰყოლია პატარა ვაჟი
და შენს სასმენად ერთ სიმღერას შემოსძახიან.

,,ვისაც არა სურს თავის ბედის სხვასთან გაყოფა,
ამ ქვეყანაზე ყოფნა არის არყოფნა”.

(თარგმნა რეზო თაბუკაშვილმა)

* * *
ნეტავ რას ნაღვლობ, როცა ანდობ მუსიკას სმენას,
მის სიტკბოებას რატომ ხვდები სევდის ჰანგებით?
ეგებ ის გიყვარს, რაც განიჭებს შეუცნობ წყენას,
ეგებ სიამე სატანჯველად გექცა განგებით?
ეგებ საყვედურს გეუბნება აქ ყველა ბგერა,
მწარე სიცხადე ეგებ ამხელს ფარულ იარებს,
ეგებ აქ მაინც ის სიმართლე გესმის და გჯერა,
რომ მარტოობა შენ სიკეთეს ვერ გაზიარებს.
შეხედე, სიმმა როგორ შექმნა სხვა სიმთან წყვილი,
როგორ დაიწყო სიმებს შუა ჰანგმა თარეში,
ერთად ამღერდა თითქოს მამა, დედა და შვილი
ბედნიერების აუმღვრეველ სიანკარეში.

და, ალბათ, გესმის, რასაც მღერის სამი არსება,
რომ მარტოობა შენთვის სიკვდილს დაემსგავსება.

(თარგმნა ალექსანდრე ელერდაშვილმა)

მხატვრული თარგმანები რუსულ ენაზე: 

Звук музыки тебе печаль внушает.
Но почему? Цветок цветку ведь друг?
Зачем же любишь то, что огорчает,
И рад тому, что мучит, как недуг?
Когда согласье сладкопевных звуков
В созвучьи нежном тяготит тебя,
Оно ворчит, - как дед на милых внуков, -
Что ты живешь, лишь сам себя любя.
Заметь, что струнный звук всегда в другом
Находит отклик в стройном сочетаньи,
Как мать, отец, дитя - всегда в одном
Созвучьи шлют хваленье мирозданью.

Слив голоса, без слов, все за одно,
Они поют: "бездетный, ты ничто"!.

(Перевод М. Чайковского)

* * *

Ты - музыка, но почему уныло
Ты музыке внимаешь? И зачем
Ты с радостью встречаешь, что не мило,
А радостному ты не рад совсем?
Не потому ли стройных звуков хоры
Аккордами твой оскорбляют слух,
Что кротко шлют они тебе укоры
За то, что ты один поешь за двух.
Заметь, как дружно, радостно и звонко
Согласных струн звучит счастливый строй,
Напоминая мать, отца, ребенка,
В единой ноте сливших голос свой.

Тебе поет гармонии поток:
"Уйдешь в ничто, коль будешь одинок".

(Перевод А.М. Финкеля)

* * *

Ты - музыка, но звукам музыкальным
Ты внемлешь с непонятною тоской.
Зачем же любишь то, что так печально,
Встречаешь муку радостью такой?
Где тайная причина этой муки?
Не потому ли грустью ты объят,
Что стройно согласованные звуки
Упреком одиночеству звучат?
Прислушайся, как дружественно струны
Вступают в строй и голос подают, -
Как будто мать, отец и отрок юный
В счастливом единении поют.

Нам говорит согласье струн в концерте,
Что одинокий путь подобен смерти.

(Перевод С. Я. Маршака)