სონეტი #006

ინგლისურად

01.Then let not winter's ragged hand deface,
02. In thee thy summer, ere thou be distilled:
03. Make sweet some vial; treasure thou some place
04. With beauty's treasure ere it be self-killed.

05. That use is not forbidden usury,
06. Which happies those that pay the willing loan;
07. That's for thy self to breed another thee,
08. Or ten times happier, be it ten for one;

09. Ten times thy self were happier than thou art,
10. If ten of thine ten times refigured thee:
11. Then what could death do if thou shouldst depart,
12. Leaving thee living in posterity?

13. Be not self-willed, for thou art much too fair
14. To be death's conquest and make worms thine heir.

კომენტარები

01. winter's ragged hand - winter was often depicted as wearing rags.
02. ere thou be distill'd = before a distillation is made of your essence.
03. vial = a small vessel for liquids, usually made of glass. treasure thou some place = enrich some place, some maiden's womb with your treasure.
04. beauty's treasure = the treasure of your own beauty.
06. happies = makes happy. those refers to the borrowers. the willing loan = a loan given (and taken?) willingly. The implication is that beauty could be lent out and repaid with interest, by the mother and by the children she bore to the man.
07.That's for thy self = which would be the case if you bred a copy of yourself.
08. happier = more fortunate, as well as happier. be it ten for one = should you have ten children rather than one.
11. if thou shouldst depart = if you should die.
12. Since you would still be alive hereafter.
13. self-will'd = obstinate, but it also echoes self-killed.
14. death's conquest = that which is conquered, overthrown, by death. make worms thine heir: instead of leaving an heir in the normal way, he would leave worms breeding from his corpse.

თანამედროვე ინგლისურ ენაზე

   So don’t let winter’s ragged hand disfigure that summer in you before your essence is distilled. Fill some vial; enrich some woman’s womb with the treasure of your beauty before it dies. The interest from that would not be illegal lending if it made the willing borrower happy, which would happen if the loan was to breed another of yourself. Or ten times better if the interest were ten for one. Ten of yourself would be better than just one of you, with ten of your children existing, making ten images of you. Then what effect could death have if you should die, leaving you alive after your death? Don’t be obstinate because you are far too beautiful to be the victim of death and have only worms as your heirs.

პწკარედული თარგმანი ქართულად და რუსულად:

(1-4) ნუ მისცემ ზამთრის უხეშ ხელს იმის უფლებას, რომ შენში შენი ზაფხული დაამახინჯოს, სანამ შენგან სურნელოვან ნივთიერებას გამოხდიან. აავსე სიტკბოებით რაიმე ჭურჭელი; საგანძურად აქციე რაიმე ადგილი სილამაზის განძეულით, სანამ საკუთარ თავს გაანადგურებს.
(5-8) ეს არ არის აკრძალული მევახშეობა, რომელიც აბედნიერებს მათ, ვინც ნებაყოფლობით იხდის დავალიანებას; შენც ასევე გევალება შექმნა შენი მსგავსი სხვა და იქნები ათჯერ ბედნიერი როგორც ათი მეტია ერთზე
(9-12) ათჯერ უფრო ბედნიერი იქნები, ვიდრე ხარ, თუ შენგან შობილი ათი (შვილი) ათჯერ გაიმეორებს შენს არსებას და მაშინ განა რამეს დაგმართებს სიკვდილი, როცა მოგიწევს წასვლა, თუკი იცოცხლებ შენ შთამომავლობაში დარჩენილი?
(13-14) ნუ იქნები ასეთი ჯიუტი (თავნება), შენ ხომ მეტისმეტად მშვენიერი ხარ იმისთვის, რომ სიკვდილმა დაგამარცხოს და შენს მემკვიდრეებად მატლები აქციო.

(1-4) Так не позволь грубой руке зимы обезобразить в тебе твое лето до того, как выделена твоя эссенция; наполни сладостью какой-нибудь сосуд, обогати какое-то вместилище [место]
сокровищем твоей красоты до того, как она самоуничтожится.
(5–8) Такое использование [помещение в рост] не является запрещенным ростовщичеством, оно делает счастливыми тех, кто оплачивает добровольную ссуду; ты вправе породить другого себя или (стать) в десять раз счастливее, если "процент" будет десять к одному.
(9–12) Десятикратно умноженный, ты был бы счастливее, чем теперь, если бы десять твоих детей десять раз воспроизвели твой облик; тогда что могла бы поделать смерть, если бы ты покинул этот мир, оставив себя жить в потомстве?
(13–14) Не будь своенравным, ведь ты слишком прекрасен, Чтобы стать добычей смерти и сделать червей своими наследниками.

მხატვრული თარგმანები ქართულ ენაზე:

* * *
არ მიეკაროს მკაცრი ზამთრის მსახვრალი ხელი
შენს მწვანე ზაფხულს, ვიდრე სრულად დაიწურები,
ფიალის ძირში სილამაზე ჩადგება მთელი
და მისი განძი არ გაქრება მაინც სრულებით.
ეს სიხარული განა მართლა აკრძალულია,
ადამიანი უკან იღებს თავნს და მოგებას,
შენს მიერ ერთხელ გაცემულში შენივ სულია
და ერთის ნაცვლად ჰპოვებ ათას განმეორებას.
და ათჯერ უფრო ბედნიერი იცხოვრებ ათჯერ,
ათჯერ იხილავს ჟამთა სრბოლა ერთის მრავლობას,
რათა დამარცხდეს თვით სიკვდილი და აღარ აჩნდეს
ნიშანი მისი შენს შვილსა და შთამომავლობას.

უძლეველ სიკვდილს შეუპოვრად უნდა შეება,
თორემ მატლები დაგესევა მემკვიდრეებად.

(თარგმნა გივი გაჩეჩილაძემ)

* * *
სანამ შენს ზაფხულს ზამთრის ცივი ხელი გაგუდავს,
მაგ სილამაზით დაამშვენე თასი საბედო,
სიტურფის განძი მიაბარე სანდო საბუდარს,
მშვენიერებამ თავის მოკვლა რომ ვერ გაბედოს,
ვინ გაგამტყუნებს, სილამაზე რომ არ დანაცრო,
ხარკის გაღებას მშვენებისთვის ვინ არ ეცადა,
შენივ თავისთვის გააჩინე შენი სანაცვლო,
ათჯერ გამრავლდი, სიხარულიც გაათკეცდება.
ათი სიცოცხლე გაგიჩნდება ამოსარჩევად,
ბედით იქნები ათჯერ უფრო გატაცებული,
მაშინ სიკვდილის წასართმევი არრა დაგრჩება,
თუკი სიცოცხლე შვილს ექნება გადაცემული.

სიკვდილი აღარ მოგადგება თავის სანთლებით,
მემკვიდრეებად არ დაგრჩება მიწის მატლები.

(თარგმნა რეზო თაბუკაშვილმა)

* * *
ნუ მისცემ ზამთარს შენს ბაღნარში შემოსვლის ნებას,
სანამ გაზაფხულს ვარდები არ აჰყვავებია,
სანამ საგანძურს გამიზნულს არ მიუჩენ დებას,
სანამ მომავალს გზა-სავალი არ დასწყებია.
ვით სადმე ვინმე მევახშეა, რომ გასცემს სესხად
თავის სიმდიდრეს, მოგებას რომ უხვად ეწიოს,
შენი სიცოცხლე გასესხებით მიეცი შენც სხვას,
რომ სარგებელი ერთი ათად უკან გეწვიოს,
რომ ათჯერ უფრო ბედნიერი და ღირსეული
ათი მემკვიდრით შეედარო საწუთროს გამჩენს,
რომ შენ სიკვდილმა გამოგტაცოს მხოლოდ სხეული
და შენს შვილებში ათჯერ მეტი სახელი დაგრჩეს.

...და თუ არავის უწილადე სიტურფის მადლი,
შვილის სანაცვლოდ გეყოლება სამარის მატლი.

(თარგმნა ალექსანდრე ელერდაშვილმა)

მხატვრული თარგმანები რუსულ ენაზე: 

Не дай зиме жестокой извести
Твой аромат весенний. Влей же счастье
В какой-нибудь фиал, дай нарасти
Сокровищу красы до дней ненастья.
И не считай такой прирост запретным:
Плательщику ты радость принесешь.
Сам для себя не умирай бездетным,
Не раз, а десять раз себя размножь.
Будь счастлив десять раз своей судьбою,
Вкушая счастье десяти детей.
Что, что похитит смерть тогда с тобою,
Когда ты жив в чертах семьи твоей?!

Кто так красив, не должен быть упрям.
Не завещай красы твоей червям.

(Перевод М. Чайковского)

* * *

Так не давай зиме, чтобы она
Твой сок сгубила стужею своею.
Пока краса твоя еще сильна,
Какой-нибудь сосуд наполни ею.
Никто мздоимцем не сочтет тебя,
Коль с радостью тебе лихву отвесят.
Ты будешь счастлив, повторив себя,
И в десять раз - коль их родится десять.
А эти десять снова создадут
Твой дивный лик стократно, бесконочно.
И что же Смерть поделать сможет тут,
Когда в потомстве жить ты будешь вечно?!

Не будь строптивым: прелесть пожалей
И не бери в наследники червей.

(Перевод А.М. Финкеля)

* * *

Смотри же, чтобы жесткая рука
Седой зимы в саду не побывала,
Пока не соберешь цветов, пока
Весну не перельешь в хрусталь фиала.
Как человек, что драгоценный вклад
С лихвой обильной получил обратно,
Себя себе вернуть ты будешь рад
С законной прибылью десятикратной.
Ты будешь жить на свете десять раз,
Десятикратно в детях повторенный,
И вправе будешь в свой последний час
Торжествовать над смертью покоренной.

Ты слишком щедро одарен судьбой,
Чтоб совершенство умерло с тобой.

(Перевод С. Я. Маршака)

სონეტი #005

ინგლისურად

01. Those hours, that with gentle work did frame 
02. The lovely gaze where every eye doth dwell, 
03. Will play the tyrants to the very same 
04. And that unfair which fairly doth excel: 

05. For never-resting time leads summer on 
06. To hideous winter and confounds him there; 
07. Sap cheque’d with frost and lusty leaves quite gone, 
08. Beauty o’ersnow’d and bareness every where: 

09. Then, were not summer’s distillation left, 
10. A liquid prisoner pent in walls of glass, 
11. Beauty’s effect with beauty were bereft, 
12. Nor it nor no remembrance what it was: 

13. But flowers distill’d though they with winter meet, 
14. Leese but their show; their substance still lives sweet.

კომენტარები

01. with gentle work - Nature is portrayed as a gentle artificer, making things with kindness, but later becoming tyrannous and harsh.
02. The youth's beauty is typified by his gaze, which perhaps stands for his eyes, or his appearance, or his manner of looking at the world.
03. play the tyrant = will be like a tyrant.
04. unfair = make ugly. which fairly doth excel = which excels in beauty, fairness.
05. leads summer on - this suggests duplicity, as for example in the modern phrase 'to lead up the garden path'.
06. hideous winter - Winter was often depicted as a hag dressed in filthy clothing. Confounds = destroys.
07. checked = stopped, held back; lusty = full of growth and energy.
09.  were not = If (summer's distillation) had not been preserved.
11. Beauty's effect = the action or force beauty exerts on the world. with = at the same time as. were bereft = would be lost.
12. Nor it, nor no = neither it, nor any.
13. though they with winter meet = although winter overtakes and destroys them.
14. Leese = loosen, release. but = only. their show = their outward appearance (with a suggestion of showiness, frivolity). substance = essence, essential being. still = always, ever.

თანამედროვე ინგლისურ ენაზე

   Time, that so carefully made those beautiful eyes that every other eye gazes at, will become a tyrant to those same lovely eyes and make them ugly; Because never-resting time leads summer into hideous winter and destroys it there. Sap is stopped from rising by the frost and the leaves disappear; beauty is covered with snow and all the trees are bare. Then, if summer’s distillation hadn’t been preserved as a prisoner in a glass vial, that summer’s legacy would be lost with that summer’s death. Neither it nor the memory of what it was would remain.
But flowers that have been distilled, even though they’ve been destroyed by winter, lose only their outward appearance: their substance lives on sweet.

პწკარედული თარგმანი ქართულად და რუსულად:

(1-4) ის საათები (დრო), რომლებმაც დახვეწილი საქმით ხორცი შეასხეს იმ მშვენიერ მზერას (იერს), რომელსაც ყოველი თვალი აშტერდება, ტირანივით მოექცევიან მასვე (მშვენიერ იერს) და წარსტაცებენ სიტურფეს მას, ვინც (ყველას) სჯობს სიტურფით.
(5-8) რადგან მარად მოუსვენარი დრო მიუძღვება ზაფხულს საძაგელი ზამთრისკენ და იქ ასამარებს მის ყველა იმედს, (რადგან) მცენარის წვენი დაღარულ ყინულად იქცევა და უხვი ფოთლები სრულიად გაქრებიან, სილამაზეც თოვლით დაიფარება და ყველგან სიშიშვლე გამოჩნდება.
(9-12) მაშინ, ზაფხულის გამოხდილი სურნელება (ეთერი) თუ არ დარჩა, როგორც თხევადი პატიმარი მინის კედლებში გამოკეტილი, მშვენიერების ზემოქმედება მშვენიერებასთან ერთად გაქრება და არ დარჩება არანაირი ხსოვნა იმისა, თუ როგორი იყო ის.
(13-14) ყვავილების ეთერი კი, რაგინდ ზამთარსაც გადაეყაროს ის, დაკარგავს მხოლოდ თავის სახეს (იერს), მათი ტკბილი არსი კი განაგრძობს არსებობას.

(1-4) Те часы, которые своей тонкой работой создали прелестный образ, на котором останавливаются все взгляды, поведут себя как тираны по отношению к нему же и лишат красоты то, что (все) превосходит красотой,
(5-8) поскольку неутомимое время ведет лето к отвратительной зиме и там губит его: соки (будут) скованы морозом, а пышная листва исчезнет, красота (будет) занесена снегом и всюду (будет) голо.
(9-12) Тогда, если эссенция лета не была сохранена, жидким узником, заточенным в стеклянных стенах, вместе с красотой будет утрачена ее (животворная) сила, не станет ни (красоты), ни памяти о том, какова она была.
(13-14) Но если из цветов выделена эссенция, то, хотя их постигает зима, они теряют только свой вид, а их сладостная сущность по-прежнему живет.

მხატვრული თარგმანები ქართულ ენაზე:

* * *
ჟამი საოცარ სილამაზეს ამეფებს ირგვლივ,
სანახაობას მოელვარეს შეუქმნის თვალებს,
მაგრამ იმავე სილამაზეს ჩამოხსნის გვირგვინს
და წარმტაც სურათს გაიტაცებს თვითონვე მალე.
დაუღალავად სდევნის დიდი გაბოროტებით
ზაფხულის დღეებს, რომ ზამთარში მოუღოს ბოლო,
გაყინა წვენი, ხეს დაჰკრიფა მწვანე ფოთლები,
შიშველი მიწა თეთრი ზეწრით დახურა მხოლოდ.
ზაფხულის ნაშთი, ჩაკეტილი შუშაში მაგრად, –
სურნელოვანი ყვავილების წვენი თხიერი –
გვაგონებს მხოლოდ, რომ ზაფხული, რომელიც გაქრა,
ფლობდა ქვეყანას და მშვენება იყო ძლიერი.

რომ გამოხდილი ყვავილები დაჭკნნენ სრულიად,
მაგრამ ზაფხულის სული მათში შენახულია.

(თარგმნა გივი გაჩეჩილაძემ)

* * *
ერთიმეორეს რომ მისდევენ დინჯი წუთები,
მშვენიერებას აყვავებენ გაშლილ ვარდებად,
მაგრამ მშვენება, დროის ხელით ნასათუთები,
დროის ხელითვე იღუპება და სამარდება.
უსასრულობის გზაზე მიჰქრის დრო უშფოთველი,
ზაფხულის დღეებს ზამთრისაკენ მიერეკება,
ყინვის საფარით იფარება მკვდარი ფოთლები,
ოდესღაც მწვანე ბუჩქნარები იქცნენ ეკლებად.
მაგრამ ზამთარშიც არ მოკვდება ჭრელი ზაფხული,
და ყვავილებიც იცოცხლებენ გამხმარ კონებად,
თუ შუშის კედლებს სურნელი აქვთ შემონახული,
როგორც ზაფხულის გახსენება და მოგონება.

იღუპებიან ზამთრის სუსხით ვარდის ფურცლები,
ვარდის სული კი რჩება მარად გარდაუცვლელი.

(თარგმნა რეზო თაბუკაშვილმა)

* * *
დრო აქანდაკებს წუთისოფლის სანახაობებს,
დრო ქმნის სიცოცხლეს, ვით სჩვევია ნატიფ ხელოვანს,
მერე თავს ესხმის თავისსავე შექმნილ რაობებს
და გზად ახვედრებს სისასტიკეს მრავალფეროვანს.
დროის საშოში ნაალერსებ ლამაზ მაისებს
დროის საფლავში დეკემბერი ჩაენაცვლება,
მკვდარი სიტურფით ჟამთასრბოლა უბეს აივსებს,
გაუსაძლისი მწუხარება საზღვარს გასცდება
და მხოლოდ ბროლის თხელ კედლებში გამოკეტილი
ნაზი ვარდების სურნელება სუნამოისა
დარჩება ხსოვნად, რომ დრო-ჟამი იდგა კეთილი
და რომ დროებით ნაშენები დროით მოისრა.
 
დაე, სიკვდილი იყოს სენი განუკურნელი,
ბროლის კედლებში დარჩეს ოღონდ ვარდის სურნელი.

(თარგმნა ალექსანდრე ელერდაშვილმა)

მხატვრული თარგმანები რუსულ ენაზე: 

Те самые часы, что нам родят
Прелестный лик, чарующий все взгляды,
Как злой тиран в тиши готовят яд,
Чтоб смыть с лица блеск вешнего наряда.
Ведь время неустанно гонит лето
К убожеству уродливой зимы,
Где снегом все, как саваном одето,
Где листья и цветы - добыча тьмы.
Когда в стенах хрустального фиала
Не жил бы вешний запах и зимой,
То сладость бы его не оживала,
И память бы о нем была немой.

Но, извлеченный из цветов, зимою
Хранит он хоть на вид - их суть собою.

(Перевод М. Чайковского)

* * *

Минуты те же, что произвели
Прелестный образ, радующий глаз,
Красу его сметут с лица земли,
Обезобразят все, ожесточась.
И время неустанное ведет
На смену лету дикость злой зимы:
Листва спадает, вместо соков - лед,
Краса в снегу, и всюду царство тьмы.
И если бы не летний свежий дух -
Текучий узник в ясном хрустале -
То вся бы красота исчезла вдруг,
И след ее пропал бы на земле.

Зимой цветок теряет лишь наряд,
Но сохраняет душу - аромат.

(Перевод А.М. Финкеля)

* * *

Украдкой время с тонким мастерством
Волшебный праздник создает для глаз.
И то же время в беге круговом
Уносит все, что радовало нас.
Часов и дней безудержный поток
Уводит лето в сумрак зимних дней,
Где нет листвы, застыл в деревьях сок,
Земля мертва и белый плащ на ней.
И только аромат цветущих роз -
Летучий пленник, запертый в стекле, -
Напоминает в стужу и мороз
О том, что лето было на земле.

Свой прежний блеск утратили цветы,
Но сохранили душу красоты.

(Перевод С. Я. Маршака)

სონეტი #004

ინგლისურად

01. Unthrifty loveliness, why dost thou spend
02. Upon thy self thy beauty's legacy?
03. Nature's bequest gives nothing, but doth lend,
04. And being frank she lends to those are free:

05. Then, beauteous niggard, why dost thou abuse
06. The bounteous largess given thee to give?
07. Profitless usurer, why dost thou use
08. So great a sum of sums, yet canst not live?

09. For having traffic with thy self alone,
10. Thou of thy self thy sweet self dost deceive:
11. Then how when nature calls thee to be gone,
12. What acceptable audit canst thou leave?

13. Thy unused beauty must be tombed with thee,
14. Which, used, lives th' executor to be.

კომენტარები

01. Unthrifty = unsaving, wasteful., prodigal. loveliness - this is personified as the youth. The youth is beauty itself.
02. thy beauty's legacy = the riches that your beauty should leave to the world when you are gone (your children).
03. Nature's bequest = the qualities, talents, attributes, which are provided by Nature at birth.
04. frank = generous, liberal; to those are free = to those who are open hearted, free spirited. Nature expects a reciprocal response to her gift.
05. niggard = miserly person; stingy and selfish individual. abuse = ill treat.
06. The inheritance (of beauty) which was given to you so that you might pass it on. largess = generous bestowal of good qualities.
08. So great a sum of sums - Usurers had large sums of money at their disposal.
10. deceive = cheat.
11. Then how - the question is taken over by What acceptable audit in the next line.
13. must be tombed = cannot avoid being entombed. (Your seed would be buried uselessly in your lap). Your children would be unborn, forever entombed.
14. lives th'executor to be = lives in the future as your children, as the inheritor and administrator of your beauty.

თანამედროვე ინგლისურ ენაზე

   Wasteful youth, why do you squander on yourself the riches that you should leave to the world? Nature gives nothing but only makes a loan and, being generous, she lends only to those who are open hearted. Then, beautiful miser, why do you abuse the generous inheritance given to you to leave to someone else? Unsuccessful money-lender, why do you spend such great sums when you can’t live forever, by thinking of yourself only? You are only cheating yourself, so, when nature calls you away what reasonable account will you be able to give of yourself? Your unused seed will have to be buried with you , which, if used, would live as the administrator of your beauty.

პწკარედული თარგმანი ქართულად და რუსულად:

(1-4) მფლანგველო მშვენიერებავ! რატომ ხარჯავ საკუთარი თავისთვის სილამაზის მემკვიდრეობას? ბუნების მემკვიდრეობითობა არაფერს გაძლევს (სამუდამოდ), არამედ ეს არის სესხი და (რადგან) თავადაც გულუხვია, ამ სესხსაც გულუხვებს აძლევს.
(5-8) მაშ, მშვენიერო ძუნწო, შენ რატომ იყენებ ბოროტად მშვენიერების სიუხვეს, რაც შენ (იმიტომ) მოგეცა, რომ სხვას გადასცე? უგერგილო მევახშევ რატომ ხარჯავ ასეთ დიდ თანხებს და თავად კი ცხოვრება არ შეგიძლია?!
(9-12) შენ მხოლოდ საკუთარ თავთან რომ გაქვს საქმე დაჭერილი, შენ საკუთარ თავს საკუთარი სიტკბოებით ატყუებ, მაგრამ როცა ბუნება მოგიხმობს წასასვლელად (წასაყვანად), რა სარგებლიან (მისაღებ) ანგარიშებს დაუტოვებ მას?
(13-14) შენი გამოუყენებელი სილამაზე დაიმარხება შენთან ერთად, ხოლო თუ გამოყენებული იქნება, იცოცხლებს, როგორც შენი ანდერძის აღმსრულებელი.

(1-4) Расточительная прелесть, почему ты тратишь на себя свое наследие красоты? Завещая, Природа ничего не дарит, но лишь дает взаймы, и, будучи щедрой, она дает взаймы тем, кто щедр;
(5-8) так почему, прекрасный скряга, ты злоупотребляешь обильным даром, данным тебе, чтобы отдавать? Ростовщик без прибыли, почему ты используешь такую великую сумму сумм и при этом не имеешь средств к жизни?
(9-12) Ведь, заключая сделки только с одним собой, ты, милый, обманываешь только самого себя; а когда Природа велит тебе уйти, какой приемлемый бухгалтерский отчет ты сможешь оставить?
(13-14) Твоя неиспользованная [не пущенная в рост] красота должна быть похоронена с тобой, Тогда как, будучи использованной, она живет в качестве твоего душеприказчика.

მხატვრული თარგმანები ქართულ ენაზე:

* * *
დაუზოგველო, სილამაზის მფლანგველი ნუ ხარ,,
სამემკვიდრეოდ გადასაცემს ნუ შემოილევ;
უხვი ბუნება სწყალობს იმას, ვისაც თვლის უხვად,
თუმც მარტოოდენ სესხად აძლევს მას ყოველივეს.
ლამაზო ძუნწო, შენს წყალობას ელიან სხვები,
შენ კი არ ზოგავ, რაც გეძლევა გადასაცემად,
მაგრამ მევახშე სარგებელის გარეშე რჩები
და ვერ მდიდრდები, თუმცა განძის გსურს გატაცება.
საკუთარ თავზე ფიქრობ მარტო, ერთობი ამით
და ამ შექცევით შენსავე თავს ატყუებ ასე,
მაგრამ დადგება აღსასრულის მრისხანე ჟამი
და გამფლანგველი იმ სასტიკ ჟამს რა პასუხს გასცემ?

შენი ცოცხალი სილამაზის ტურფა სახება
უჭირისუფლოდ, უსარგებლოდ დაიმარხება

(თარგმნა გივი გაჩეჩილაძემ)

* * *
ჩემო მფლანგველო, რა მძარცველი გული გქონია,
რად გადაწყვიტე სილამაზის გაჩანაგება?!
მშვენიერება საკუთრება რატომ გგონია?
მშვენიერება მხოლოდ სესხად მოგცა განგებამ.
ლამაზო ძუნწო, საგანძური რატომ გაფანტე,
რაც მომავლისთვის საანდერძოდ გიძღვნა ბუნებამ!
ჩემო მევახშევ, სხვის ქონებას რატომ აბანდებ,
როცა სარგებელს არ იძლევა განძის ბრუნება!
თავადვე გწამდეს უსარგებლო ვაჭრობის შხამი,
საკუთარ თავის გასაძარცვად მართავ ბაზრობას,
მაგრამ დადგება საბოლოო განკითხვის ჟამი
და, ნეტავ, რითი გაამართლებ მაგ უაზრობას.

უმოდგმოდ ქრება სილამაზე, ვით მოჩვენება,
მომავლის შემქმნელს ჭირისუფლად რჩება მშვენება.

(თარგმნა რეზო თაბუკაშვილმა)

* * *
ასე გულუხვად ნაბოძები შენი მშვენება,
ნუთუ გგონია - გასაფლანგი საგანძურია?
ბუნებას მისი მონიჭება სესხად ენება
და ვალის უკან დაბრუნებაც უხვად სწყურია.
ასეთ სიტურფეს, ასე ხარბად ნაზიარები,
მარტო რომ იხმარ, ნუთუ არ გსურს, სხვაც აზიარო?
ნუთუ ცხოვრებას დაუგმანო უნდა კარები
და ქვეყნად, კი არ იარსებო, გზად ჩაიარო?
სილამაზესთან ჭიდილში რომ იღვრები ოფლად,
რომ მოგეძალა საკუთარი თავის ცდუნება,
ნუთუ არ ნაღვლობ, რას დატოვებ ამწუთისოფლად,
როს ანგარიშთა გასწორებას მოგთხოვს ბუნება?

თუ სამომავლო არ ისურვე დროთა შენება,
დაიმარხება შენთან ერთად შენი მშვენება.

(თარგმნა ალექსანდრე ელერდაშვილმა)

მხატვრული თარგმანები რუსულ ენაზე: 

Прелестный мот небесных чар, не трать
Сам на себя дары благой природы!
Свободная, она ведь может взять
То, что дарует в долг детям свободы.
И так, зачем ты, красота скупая,
Не отдаешь с щедротой то, что щедро
Тебе дано, без пользы возвращая
Сокровище в сокровищное недро?
Имея дело только сам с собой,
У чар твоих крадешь ты обаянье,
И в день Суда, за гробовой доской
Какое ты предъявишь оправданье?

Бесплодная краса умрет с тобой,
Но, давши плод, останется живой.

(Перевод М. Чайковского)

* * *

Зачем лишь на себя, прекрасный мот,
Ты красоту расходуешь без счета?
Не в дар, но в долг Природа нам дает,
Но только щедрым все ее щедроты.
Зачем же, скряга дивный, захватил
Ты выданную для раздачи ссуду?
О ростовщик! Твоих не хватит сил,
Чтобы прожить сокровищ этих груду.
Ведя дела всегда с самим собой,
Себя лишаешь верного дохода.
Но о себе ты дашь отчет какой,
Когда уйти велит тебе Природа?

Не пущена тобою в оборот,
Краса твоя без пользы пропадет.

(Перевод А.М. Финкеля)

* * *

Растратчик милый, расточаешь ты
Свое наследство в буйстве сумасбродном.
Природа нам не дарит красоты,
Но в долг дает - свободная свободным.
Прелестный скряга, ты присвоить рад
То, что дано тебе для передачи.
Несчитанный ты укрываешь клад,
Не становясь от этого богаче.
Ты заключаешь сделки сам с собой,
Себя лишая прибылей богатых.
И в грозный час, назначенный судьбой,
Какой отчет отдашь в своих растратах?

С тобою образ будущих времен,
Невоплощенный, будет погребен.

(Перевод С. Я. Маршака)

სონეტი #003

ინგლისურად

01. Look in thy glass and tell the face thou viewest
02. Now is the time that face should form another;
03. Whose fresh repair if now thou not renewest,
04. Thou dost beguile the world, unbless some mother.

05. For where is she so fair whose unear'd womb
06. Disdains the tillage of thy husbandry?
07. Or who is he so fond will be the tomb
08. Of his self-love, to stop posterity? 

09. Thou art thy mother's glass and she in thee
10. Calls back the lovely April of her prime;
11. So thou through windows of thine age shalt see,
12. Despite of wrinkles this thy golden time.

13. But if thou live, remember'd not to be,
14. Die single and thine image dies with thee.

კომენტარები

01. glass - mirror; glass in the Sonnets usually means mirror. the face thou viewest = your reflection.
02. I.e. by having a child.
03. whose refers back to the face thou viewest.
04. beguile = cheat; deprive of its due rights. unbless = make unhappy, deprive of fruitfulness, and the pleasure of being married to you. some mother = some woman whom you might marry and cause to be a mother.
05. For where is she so fair = what woman is so beautiful that. unear'd = unploughed.
06. Disdains = is contemptuous of.
07.  fond = foolish. the tomb of his self-love - in this context self-love leads to death, since there is no issue (i.e no children).
08. to stop posterity = to ensure that there are no descendants, to bring an end to future generations. 09.  Thou art thy mother's glass = you are effectively a mirror in which your mother can look to see a reflection of herself as she was in her youth.
10. Calls back = recalls, remembers, brings back to mind. the lovely April of her prime = her springtime, when she was most beautiful.
12. Despite = in spite of. thy golden time = the time of your golden youth.
13. remember'd not to be = determined not to be remembered, not being remembered.

თანამედროვე ინგლისურ ენაზე

Look in your mirror and tell the face you see that it’s time it should create another If you do not renew yourself you would be depriving the world, and stop some woman from becoming a mother. For where is the lovely woman whose unploughed womb would not appreciate the way you plough your field? Or who is he foolish enough to love himself so much as to neglect reproducing? You are the mirror of your mother, and she is the mirror of you, and in you she recalls the lovely April of her youth. In the same way you will see your youth in your own children, in spite of the wrinkles caused by age. But if you live your life avoiding being remembered you will die single and your image will die with you.

პწკარედული თარგმანი ქართულად და რუსულად:

(1-4) ჩაიხედე სარკეში და უთხარი სახეს, რომელსაც ხედავ, რომ უკვე დროა, რომ ამ სახის (ამგვარი) შეიქმნას სხვაც, რომელსაც ნორჩი ქმნილებით შენ თუ არ განაახლებ, შენ მოატყუებ ქვეყნიერებას და მოაკლებ ბედნიერებას ვინმე დედას.
(5-8) განა ვინმე არის ისეთი მშვენიერი (ქალი), რომლის აუთვისებელი საშო უარყოფს შენს მიერ ყამირ მიწის დამუშავებას? ან ვინ არის ისეთი წინდაუხედავი (კაცი), ვინც საკუთარი სიყვარულის სამარედ ისე იქცევა, რომ შეწყვეტს შთამომავლობის მოვლინებას?
(9-12) შენ ხარ შენი დედის სარკე და იგი შენში უხმობს (შენით ცდილობს) თავისი ყვავილობის ლამაზი აპრილის დაბრუნებას; (და) შენც შენი ასაკის ფანჯარაში დაინახავ, ნაოჭების მიუხედავად, შენს ოქროს ხანას.
(1 3-14) მაგრამ შენ თუ ცხოვრობ (იმისთვის), რომ არავისგან იყო გასახსენებელი, მოკვდები მარტო და შენი გარეგნობაც შენთან ერთად მოკვდება. 

(1-4) Посмотри в зеркало и скажи лицу, которое ты видишь: пришло время этому лицу создать другое, (так как), если ты не обновишь его свежесть, ты обманешь мир, лишишь благодати какую-то мать.
(5-8) Ибо где та, чье невозделанное лоно пренебрежет твоей пахотой? Или - кто настолько безрассуден, (что) станет гробницей, чтобы из любви к себе не дать появиться потомству?
(9-12)Ты - зеркало для своей матери, и она в тебе возвращает прелестный апрель своих лучших лет;так и ты, через окна своей старости, увидишь, вопреки морщинам, это свое золотое время.
(13-14) Но если ты живешь, чтобы не оставить о себе памяти, умри в одиночестве, и твой образ умрет с тобой.

მხატვრული თარგმანები ქართულ ენაზე:

* * *
დახედე შენს თავს, დაკვირვებით ჩახედე სარკეს,
დროა, მსგავსება შექმნა მისი, რასაც იქ ხედავ,
თორემ გაქრები, გულს ქვეყანას ამაოდ ატკენ
და ნეტარებას რომელიმე დაკარგავს დედა.
ვინ გეტყვის უარს? აბა, ვინ არ შემოგთავაზებს,
ხელუხლებ სხეულს შემოგწირავს ლხენით მრავალი;
თუ ისე გიყვარს საკუთარი ეგ სილამაზე,
რომ აღარც გინდა გააჩინო შთამომავალი.
დედის სარკე ხარ და მის თვალებს ახლად აუნთეს
შენმა ნაკვთებმა სიყმაწვილის ნაზი აპრილი;
წლების სარკმელში დაინახავ შენს სიჭაბუკეს
ოდესმე სახე დაღარული, წელში გახრილი.

მაგრამ თუ ასე მარტოხელა იცხოვრებ კენტად,
ორივე - შენც და შენი სახეც - გაქრებით ერთად.

(თარგმნა გივი გაჩეჩილაძემ)

* * *
სარკეში იგრძნობ - დროა უკვე გახდე მშობელი;
განმეორება საჭიროა ბუნების განძთა.
მოტყუებული რომ არ დაგრჩეს წუთისოფელი
და ვინმე ასულს არ მოაკლო დედობის განცდა.
ყველა ქალისთვის სანატრელი მამაკაცი ხარ,
ყველა ქალწული შემოგწირავს თავის მშვენებას,
მაგრამ საკუთარ სილამაზეს გაუტაცნიხარ
და არ გაფიქრებს შენი მოდგმის გადაშენება.
დედაშენისთვის წარსულ დღეთა სარკე შენა ხარ,
მას ნეტარ აპრილს გაუცოცხლებს სიყრმე შვილისა,
როცა შენს შუბლსაც ნაოჭებით ჟამი შელახავს,
მაშინ გაგიღებს შვილი სარკმელს სიყმაწვილისას.

უშვილ-უძირო თუ დარჩები მიუსაფარად,
მაგ შენ სახესაც შენთან ერთად მიწა დაფარავს.

(თარგმნა რეზო თაბუკაშვილმა)

* * *
შეხედე სარკეს და უთხარი შენსავ ორეულს,
რომ დროა, ქვეყნად მისი მსგავსი იშვას არსება,
რომ ამ სამყაროს, დედობრივად გრძნობამორეულს,
მარად შეეძლოს განახლება და დამსგავსება.
თანამეცხედრედ ნუთუ ვერსად ვერ ხედავ ვერცერთს,
ყამირ მიწაზე ნუთუ არ გსურს გაჭრა სავალი,
ან ეგებ გიჯობს, ეგ სხეული სამარედ გექცეს
და ჩაკლა მასში არშობილი შთამომავალი.
შენ შენი დედის სარკე ხარ და ის შენში ხედავს
ჟამთა წიაღში გადაპენტილ თავის აპრილებს,
მაშ, შენც ჩახედე შვილის სარკეს, სანამ შენს ცხედარს
დრო არყოფნაში გარიყავს და გაინაპირებს.

და თუ მეწყვილედ კვლავაც არვინ გაგეტოლება,
ისე მოკვდები, მომგონიც კი არ გეყოლება.

(თარგმნა ალექსანდრე ელერდაშვილმა)

მხატვრული თარგმანები რუსულ ენაზე: 

Вот зеркало. Взгляни и отраженью
Скажи: пора преемника создать,
Иначе ты лишишь благословенья
Мир светлый и неведомую мать.
Где та, чья непорочная утроба
Отвергнет радость понести твой плод?
Где тот, кто хочет быть подобьем гроба
В самолюбви, чтоб прекратить свой род?
Ты отблеск матери, верни ж и ты ей
Апрель ее красы. И пусть твой сын
Тебе вернет назад дни золотые
Твоей весны в дни грустные морщин!

Но коль не хочешь памяти людей,
Умри один с наружностью своей!

(Перевод М. Чайковского)

* * *

Скажи лицу, что в зеркале твоем:
Пора ему подобное создать.
Когда себя не повторишь ты в нем,
Обманешь свет, лишишь блаженства мать.
Где лоно невозделанное то,
Что оттолкнуло б дивный этот плуг?
Своей могилой хочешь стать за что,
Любви своей в себе замкнувши круг?
Ты - зеркало для матери, и ей
Ее апрель показываешь ты.
И сам сквозь окна старости своей
Увидишь вновь своей весны черты.

Но если ты живешь самим собой,
Умрешь один - умрет и образ твой.

(Перевод А.М. Финкеля)

* * *

Прекрасный облик в зеркале ты видишь,
И, если повторить не поспешишь
Свои черты, природу ты обидишь,
Благословенья женщину лишишь.
Какая смертная не будет рада
Отдать тебе нетронутую новь?
Или бессмертия тебе не надо, -
Так велика к себе твоя любовь?
Для материнских глаз ты - отраженье
Давно промчавшихся апрельских дней.
И ты найдешь под, старость утешенье
В таких же окнах юности твоей.

Но, ограничив жизнь своей судьбою,
Ты сам умрешь, и образ твой - с тобою.

(Перевод С. Я. Маршака)

სონეტი #002

ინგლისურად

01.When forty winters shall besiege thy brow,
02. And dig deep trenches in thy beauty's field,
03. Thy youth's proud livery so gazed on now,
04. Will be a totter'd weed of small worth held: 

05. Then being asked, where all thy beauty lies,
06. Where all the treasure of thy lusty days; 
07. To say, within thine own deep sunken eyes,
08. Were an all-eating shame, and thriftless praise.

09. How much more praise deserv'd thy beauty's use,
10. If thou couldst answer 'This fair child of mine
11. Shall sum my count, and make my old excuse,'
12. Proving his beauty by succession thine!

13. This were to be new made when thou art old,
14. And see thy blood warm when thou feel'st it cold.

კომენტარები

01. besiege = lay siege to.
02. dig deep trenches - The besieging army would dig trenches to undermine the city's walls.
03. livery = uniform worn by servants in a nobleman's house.
04. totter'd weed = a tattered garment.
05. being asked = if you were to be asked. lies = is; is buried; is hidden.
06. lusty days = the days of youthful exuberance; days of lustful behaviour.
07. within thine own deep sunken eyes - the treasure of days long gone would show nothing surviving other than hollow eyes, caused by the process of ageing.
08. all-eating shame = a shame which devours all sense of right and decorum. thriftless praise = praise which produces no result or advantage. A praise of yourself which is clearly misplaced and damaging to you.  thriftless = showing no sense of thrift, or economy.
09. thy beauty's use = the use which you make of your beauty, the profit you derive from it.
11. sum my count = add up the balance sheet of my life. make my old excuse = justify my life when I am an old man.
13. This were to be new made = this would be as if you were being newly created.

თანამედროვე ინგლისურ ენაზე

When forty winters have attacked your brow and wrinkled your beautiful skin, the pride and impressiveness of your youth, so much admired by everyone now, will be have become a worthless, tattered weed. Then, when you are asked where your beauty’s gone and what’s happened to all the treasures you had during your youth, you will have to say only within your own eyes, now sunk deep in their sockets, where there is only a shameful confession of greed and self-obsession. How much more praise you would have deserved if you could have answered, ‘This beautiful child of mine shall give an account of my life and show that I made no misuse of my time on earth,’ proving that his beauty, because he is your son, was once yours! This child would be new-made when you are old and you would see your own blood warm when you are cold.

პწკარედული თარგმანი ქართულად და რუსულად:

(1-4) როცა ორმოცი ზამთარი ალყაში მოაქცევს შენს წარბებს და ამოთხრის ღრმა ნაოჭებს შენი სილამაზის მინდორზე (და) შენი ახალგაზრდობის ამაყ სამოსელს, რომელიც ახლა ასე იზიდავს მზერას, აქცევს იაფფასიან დაფლეთილ ძონძებად,
(5-8) მაშინ შენ გკითხავენ - სად ძევს ახლა მთელი შენი სილამაზე, სად არის ის საგანძური ბედნიერ დღეთა; თუ შენ იტყვი, რომ ის შენს ღრმად ჩაცვენილ თვალებში დარჩა, ეს იქნება ყოვლად მშთანთქავი სირცხვილი და ამაო თავის მართლება.
(9-12) რამდენად უფრო გამართლებული იქნებოდა შენი სილამაზით სარგებლობა, რომ გეთქვა - “ეს ჩემი მშვენიერი ბავშვი შეაჯამებს ჩემს ანგარიშს და შეიწყნარებს ჩემს სიბერეს” - (და) მისი სილამაზით დაადასტურებ შენის სილამაზის გაგრძელებას.
(13-14) ეს იქნება ერთგვარი განახლება, როცა შენ იქნები მოხუცი და იხილავ შენს თბილ (მჩქეფარე) სისხლს, როცა იგრძნობ სიცივეს.

(1-4) Когда сорок зим возьмут в осаду твое чело и выроют глубокие траншеи на поле твоей красоты, гордый наряд твоей юности, который теперь так привлекает взгляды, все будут считать лохмотьями;
(5-8) тогда если тебя спросят, где вся твоя красота, где все богатство цветущих дней, сказать, что оно в твоих глубоко запавших глазах, было бы жгучим стыдом и пустой похвальбой.
(9-12) Насколько похвальнее было бы использование твоей красоты, если бы ты мог ответить: "Этот мой прекрасный ребенок подытожит мой счет и станет оправданием моей старости",
доказав его сходством с тобой, что его красота это твое наследство
(13-14) Это было бы как будто снова стать молодым, когда ты стар, и увидеть свою кровь горячей, когда ты чувствуешь, что в тебе она холодна.

მხატვრული თარგმანები ქართულ ენაზე:

* * *
როცა ორმოცი ზამთრის სუსხი შენს ლამაზ სახეს
ზედ გავლებული ნაკვალევით მტკიცედ დაღარავს,
და სიჭაბუკის შესამოსელს ძონძებად დახევს -
ვინღა შეხედავს შენს ძველმანებს და შენს ჭაღარას?
და თუ გკითხავენ: "სად გაქრაო შენი მშვენება,
რატომ ვერ ვხედავთ შენს ბედნიერ დღეთა საუნჯეს?"
შენ მოგიხდება ღრმად ჩაცვენილ თვალთა ჩვენება,]
სირცხვილი შთანთქავს შენს დიდებას და დაამუნჯებს.
რა ღირსეული იქნებოდა პასუხი შენი,
თუკი გეთქმოდა - „აი, ჩემი ლამაზი ბავშვი,
მან გამიმართლა დაღვრემილი სიბერის დღენი,
ჩემი მშვენებაც განახლებას პოულობს მასში".

მაშ განიახლე მემკვიდრეში სიცოცხლის ძალა,
გაცივებული შენი სისხლი გაათბე კვალად.

(თარგმნა გივი გაჩეჩილაძემ)

* * *
როცა ორმოცჯერ დაიზამთრებს შუბლი მწყაზარი,
მაშინ ღაწვებიც დროის ხნულით ნაოჭდებიან,
ეგ სამოსელიც შეიქნება ძონძი საზარი
და სილამაზის ნაფლეთები გამოჩნდებიან.
მაშინ გკითხავენ, რა უყავი სიტურფის სხივებს,
საით დამარხე წარსულ დღეთა საგანძურები,
შენ უპასუხებ: ,,სილამაზეს სამარედ მივეც
ეს ჩაცვინულნი თვალნი ჩემნი დატანჯულები”.
შენი პასუხი შენს დაცინვად მოგეჩვენება,
არა სჯობია, მაშინ გქონდეს ყველგან სათქმელად:
,,აი, ეს არის ჩემი შვილი, ჩემი მშვენება,
ჩემი სიბერის პატიება და გამართლება”.

მემკვიდრე შეჰქმენ,რომ დაგიცხროს ეს იარები
და სიბერეში სიჭაბუკეს ეზიარები!

(თარგმნა რეზო თაბუკაშვილმა)

* * *
ორმოცი ზამთრის ტყვეობაში რომ ჩავარდები,
შენს შუბლს ორმოცი ნაოჭი რომ დათხრის, დაღარავს,
რომ გადაფარავს შენს ყვავილნარს ეკალ-ბარდები
და არ მოხიბლავს აღარავის... არსად... არღარას,
მაშინ გკითხავენ - "ის მშვენება სად გადამალე,
საით გაქრაო საგანძური ყმაწვილურ ფერთა?"
იტყვი - "თვალების სიღრმეებში დავასამარე!..." _
და ეს მოიტანს გაუგონარ დაცინვას შენთან.
შენს სილამაზეს მიეგება მეტი ღირსება,
თქმა რომ შეგეძლოს - "ეს არსება შვილია ჩემი,
მას გადაეცა ყველა ჩემი ზნე და თვისება,
იგია ჩემთვის სიბერის ჟამს ნუგეშისმცემი".

როცა ბერდები და სიცოცხლე ახალ სისხლს ითხოვს,

შვილს შეხედავ და კვლავაც იგრძნობ სხეულში სითბოს.

(თარგმნა ალექსანდრე ელერდაშვილმა)

მხატვრული თარგმანები რუსულ ენაზე: 

Когда твой лик осадят сорок зим,
Изрыв красу твоей роскошной нивы,
То блеск его, теперь неотразим,
Представится тогда мрачней крапивы.
И на вопрос, где красота былая,
Сокровище твоих весенних дней,
Не прозвучит ли как насмешка злая
Ответ: "В глуби ввалившихся очей"?
Насколько ж будет лучше примененье
Твоих даров, когда ответишь: "Вот
Мой сын, в нем старости моей прощенье"...
И снова лик твой миру зацветет.

Так, стариком ты станешь юным вновь,
Когда в другом твоя зардеет кровь.

(Перевод М. Чайковского)

* * *

Когда тебя осадят сорок зим,
На лбу твоем траншей пророют ряд,
Истреплется, метелями гоним,
Твоей весны пленительный наряд.
И если спросят: "Где веселых дней
Сокровища и где твой юный цвет?"
Не говори: "В глуби моих очей" -
Постыден и хвастлив такой ответ.
Насколько больше выиграл бы ты,
Когда б ответил: "Вот ребенок мой,
Наследник всей отцовской красоты,
Он счеты за меня сведет с судьбой".

С ним в старости помолодеешь вновь,
Согреешь остывающую кровь.

(Перевод А.М. Финкеля)

* * *

Когда твое чело избороздят
Глубокими следами сорок зим,
Кто будет помнить царственный наряд,
Гнушаясь жалким рубищем твоим?
И на вопрос: "Где прячутся сейчас
Остатки красоты веселых лет?" -
Что скажешь ты? На дне угасших глаз?
Но злой насмешкой будет твой ответ.
Достойней прозвучали бы слова:
"Вы посмотрите на моих детей.
Моя былая свежесть в них жива,
В них оправданье старости моей".

Пускай с годами стынущая кровь
В наследнике твоем пылает вновь!

(Перевод С. Я. Маршака)

სონეტი #001

ინგლისურად

01. From fairest creatures we desire increase,
02. That thereby beauty's rose might never die,
03. But as the riper should by time decease,
04. His tender heir might bear his memory:

05. But thou contracted to thine own bright eyes,
06. Feed'st thy light's flame with self-substantial fuel,
07. Making a famine where abundance lies,
08. Thy self thy foe, to thy sweet self too cruel:

09. Thou that art now the world's fresh ornament,
10. And only herald to the gaudy spring,
11. Within thine own bud buriest thy content,
12. And, tender churl, mak'st waste in niggarding:

13. Pity the world, or else this glutton be,
14. To eat the world's due, by the grave and thee.

კომენტარები

01. increase = procreation , offspring. A reference also to the increase of the harvest, by which one seed of corn becomes many.
02. thereby = in that way, by that means. beauty's rose The rose was symbolic of all things beautiful. By reproducing itself it could, in a sense, become immortal
03. riper = older, more mature, (person, plant, thing) more ready for harvesting. by time decease = die in the course of time.
04. tender = young, delicate, soft. (Often applied to young animals). bear his memory - as an imprint taken from a seal; also with the sense of 'bearing a child', so that the heir carries on the memory of parents through the generations.
05. contracted = being contracted to, under obligation to (in a legal sense).
06. Feed'st thy light's flame = provides sustenance for the flame that gives light. self-substantial fuel = fuel from its own body.
07. famine - emptiness, starvation, lack of provision for posterity. abundance - presumably a reference to the youth's rich qualities, in contrast to the famine which he threatens to create.
08. Thy self thy foe = being an enemy to yourself.
09. the world's fresh ornament = a fresh and youthful glory to the world.
10. only = most important, chief, unique. herald = one who announces, a messenger.
11. content = substance. Also, probably, pleasure.
12. mak'st waste = creates waste; lays waste, makes a desert; spills semen. niggarding = being miserly, stingy.
13. Pity the world = take pity on the world. this glutton = a glutton like this, i.e, such as I am about to describe, one who eats his own share as well as the world's.

თანამედროვე ინგლისურ ენაზე

We want all beautiful creatures to reproduce themselves so that beauty’s flower will not die out; but as an old man dies in time, he leaves a young heir to carry on his memory. But you, concerned only with your own beautiful eyes, feed the bright light of life with self-regarding fuel, making beauty shallow by your preoccupation with your looks. In this you are your own enemy, being cruel to yourself. You who are the world’s most beautiful ornament and the chief messenger of spring, are burying your gifts within yourself And, dear selfish one, because you decline to reproduce, you are actually wasting that beauty. Take pity on the world or else be the glutton who devours, with the grave, what belongs to the world.

პწკარედული თარგმანი ქართულად და რუსულად:

(1-4) უმშვენიერეს ქმნილებათაგან ჩვენ ველით გამრავლებას, რათა ამ საშუალებით ვარდის სილამაზე არასოდეს განადგურდეს და თუ ზრდასრულს (არსებას) ელის დროისაგან მოსპობა, მის ნორჩ შთამომავალს შეეძლება მისი ხსოვნის შემონახვა.

(5-8) შენ კი პირი შეგიკრავს საკუთარ მოციმციმე თვალებთან (და) კვებავ შენი სიკაშკაშის ცეცხლს საკუთარი არსების საწვავით, ამით კი ხრიოკად (შიმშილობად) აქცევ მას, სადაც ძევს სიუხვე... შენ ხარ საკუთარი თავის მტერი, (ხარ) მეტისმეტად სასტიკი შენი ტკბილი არსების მიმართ.

(9-12) შენ ხარ დღეს ქვეყნიერების ახალი (სიცოცხლით სავსე) სამშვენისი და ერთადერთი მაცნე (მახარობელი) ფერადოვანი გაზაფხულისა, (მაგრამ) შენს კოკორში მარხავ საკუთარ არსს და, მშვენიერო ძუნწო, აპარტახებ შენს თავს ამ სიძუნწით.

(13-14) შეიბრალე ქვეყნიერება,  ნუ იქნები ასეთი ხარბი (და) ნუ შეჭამთ ქვეყნის კუთვნილს (სიკეთეს) საფლავი და შენ.

(1-4) От прекраснейших созданий мы желаем потомства, чтобы таким образом роза красоты никогда не умирала, но, когда более зрелая роза со временем, скончается, ее нежный наследник нес память о ней.

(5-8) Но ты, обрученный с собственными ясными глазами, питаешь свое яркое пламя топливом своей сущности, создавая голод (там), где находится изобилие, сам себе враг, слишком жестокий к своей милой персоне!

(9-12) Ты, являющийся теперь свежим украшением мира и единственным глашатаем красочной весны, в собственном бутоне хоронишь свое содержание и, нежный скряга, расточаешь (себя) в скупости.

(13-14) Пожалей мир, а не то стань обжорой, съевшим причитающееся миру на пару с могилой.

მხატვრული თარგმანები ქართულ ენაზე:

* * *
უმშვენიერეს ქმნილებათგან ნაყოფს მოველით,
რათა არ გაქრეს სილამაზის ვარდის ხსენება,
სიმწიფის შემდეგ თუმც ჟამთასვლით ჭკნება ყოველი,
მის მემკვიდრეში მეორდება მისი მშვენება.
შენ კი ტყვექმნილი მიჯნური ხარ საკუთარ თვალთა,
თავს მსხვერპლად სწირავ მოელვარე ცეცხლით მოცულებს;
სადაც სიმდიდრე ყვავის უხვად, იქ შიმშილს მართავ.
დაუნდობელო და სასტიკო, თავის მოძულევ!
სამკაული ხარ დღეს ქვეყნისა ცოცხლად მავალი,
და ერთადერთი მაცნე ჭრელი გაზაფხულისა,
მაგრამ კვირტშივე ჩაგიმარხავს შენ მომავალი
და სიძუნწეში გაგიფლანგავს განძი გულისა.

აწ შეიბრალე ეს ქვეყანა, განძის საფარო,
ქვეყნის წილხვედრი მიწას მაინც არ მიაბარო.

(თარგმნა გივი გაჩეჩილაძემ)

* * *
მშვენიერებას უნდა დარჩეს მემკვიდრეობა,
რომ სილამაზემ იფერადოს ვარდის კონებად,
დამჭკნარ სიტურფეს მაინც ვერ ჰკლავს ჟამის ღრეობა,
მემკვიდრე არის მისი ხსოვნა და მოგონება.
გრძნობებს რომ ფანტავ, რაღა გრჩება, ნეტავ, მარაგად,
შენ, საკუთარი სილამაზის მონადქცეულო?!
ხრიოკ უდაბნოდ რად აქციე რთველის ბარაქა
შენ, საკუთარი არსებობის მტერო წყეულო!
მთელი მსოფლიოს სამკაული შენა ხარ ახლა,
მხოლოდ შენ ძალგიძს გაზაფხულთან გაბაასება,
რად არ გაშინებს, თუ ნაყოფი კვირტშივე გახმა,
მშვენიერებას რატომ ფლანგავ, ძუნწო არსებავ?!
 
წუთისოფელი შეიბრალე, შენს მზეს რომ ფიცავს,
მაგ სილამაზეს ნუ დაუთმობ სამარის მიწას.

(თარგმნა რეზო თაბუკაშვილმა)

* * *
მემკვიდრეს უნდა გვიტოვებდეს მამრი თუ მდედრი,
კოკორმა უნდა მიიბაროს ვარდის მშვენება
და რადგან ყველას გზას მოუჭრის სიკვდილის ხვედრი,
შვილებში უნდა გრძელდებოდეს მშობლის ხსენება.
შენ კი გწადია, მარად შეგრჩეს სიტურფე თვალთა,
გსურს, შენივ ცეცხლით გამოკვებო დროის სახმილი,
გინდა ხრიოკეთს დააბერტყო სიუხვის კალთა
და, როგორც მტერმა, საკუთარ სულს ჩასცე მახვილი.
დღეს შენ ამშვენებ ამ სამყაროს, ვით ხატი ტაძარს,
ხარ წარმავალი გაზაფხულის ზღვა უნაპირო,
ხვალ კი ჩააცმევ შენს სიტურფეს ჟამთასვლის ძაძას
და სამარისკენ წარიტაცებ...  ნაზო ნადირო.
 
იყავ მოწყალე და ნუ ელი ჟამთა აღვსებას,
ნუ აჭმევ მიწას წუთისოფლის კუთვნილ არსებას.

(თარგმნა ალექსანდრე ელერდაშვილმა)

* * *

მემკვიდრეს უნდა გვიტოვებდეს ყველა ქმნილება,

რომ სილამაზეს მარად შერჩეს ვარდის სურნელი,

მშობლის არსება მიიბარონ უნდა შვილებმა,

რომ მოაშუშოს დრომ იარა განუკურნელი.

შენ კი, როდესაც სილამაზით სახელს იმკვიდრებ,

მარადიულად შეგრჩეს გინდა თვალთა მშვენება,

ხრიოკ უდაბნოდ გიქცევია უხვი სიმდიდრე

და არ განაღვლებს შენი მოდგმის გადაშენება.

შენ მოგანიჭეს სილამაზე, ქვეყნად სამყოფი,

შენ ერთს მოგანდო გაზაფხულმა თავის მსგავსება,

რად არ გაღელვებს თუ კვირტშივე ხმება ნაყოფი,

სიტურფის სხივებს რატომ ფლანგავ, ძუნწო არსებავ?

იყავ მოწყალე, შეიბრალე მთელი სამყარო,
სამარის მიწას სილამაზე არ მიაბარო.

                                             (თარგმნა გიორგი ხულორდავამ)

მხატვრული თარგმანები რუსულ ენაზე: 

Мы красоте желаем размноженья,

Нам хочется, чтоб цвет ее не вял, -

Чтоб зрелый плод, - как все, добыча тленья -

Нам нежного наследника давал.

А ты, плененный сам собой, питая

Твой юный пыл своим топливом, сам

Творя бесплодье вместо урожая,

Сам враг себе, жесток к своим дарам.

Ты ныне миру вешних дней отрада,

Один глашатай прелестей весны,

В зачатке губишь цвет твоей услады,

Скупец и мот небесной красоты.

Так пожалей же мир, иначе плод

Твоей красы с тобою гроб пожрет.

(Перевод М. Чайковского)

* * *

От всех творений мы потомства ждем,

Чтоб роза красоты не увядала,

Чтобы, налившись зрелостью, потом

В наследниках себя бы продолжала.

Но ты привязан к собственным глазам,

Собой самим свое питаешь пламя,

И там, где тук, ты голод сделал сам,

Вредя себе своими же делами.

Теперь еще и свеж ты и красив,

Весны веселой вестник безмятежный.

Но сам себя в себе похоронив,

От скупости беднеешь, скряга нежный.

Жалея мир, грабителем не стань

И должную ему отдай ты дань.

(Перевод А.М. Финкеля)

* * *

Мы урожая ждем от лучших лоз,

Чтоб красота жила, не увядая.

Пусть вянут лепестки созревших роз,

Хранит их память роза молодая.

А ты, в свою влюбленный красоту,

Все лучшие ей отдавая соки,

Обилье превращаешь в нищету, -

Свой злейший враг, бездушный и жестокий.

Ты - украшенье нынешнего дня,

Недолговременной весны глашатай, -

Грядущее в зачатке хороня,

Соединяешь скаредность с растратой.

Жалея мир, земле не предавай

Грядущих лет прекрасный урожай!

(Перевод С. Я. Маршака)