სონეტი #012

ინგლისურად

01. When I do count the clock that tells the time, 
02. And see the brave day sunk in hideous night; 
03. When I behold the violet past prime, 
04. And sable curls all silver’d o’er with white; 
05. When lofty trees I see barren of leaves 
06. Which erst from heat did canopy the herd, 
07. And summer’s green all girded up in sheaves 
08. Borne on the bier with white and bristly beard, 
09. Then of thy beauty do I question make, 
10. That thou among the wastes of time must go, 
11. Since sweets and beauties do themselves forsake 
12. And die as fast as they see others grow; 

13.And nothing ‘gainst Time’s scythe can make defence 
14.Save breed, to brave him when he takes thee hence.

კომენტარები

1. count = record, sum up; tells = gives an account of, speaks (by chiming).
2. brave: here the word has almost a visual significance, suggesting brightness and gallantry, as opposed to the ugliness and darkness of hideous night.
3. prime = the period of perfection, the springtime best. Hence past prime is past their best, fading, dying.
4. sable = black; a term from heraldry. 6. erst = formerly, erstwhile. Cattle and sheep stand under trees in times of heat.
7. summer's green This refers to the wheat or barley growing in the fields; girded up in sheaves = bound together with string round the middle to make a sheaf or bundle.
8. Borne on the bier = carried away on the wagon or cart. with white and bristly beard - the awn of the wheat formed a sort of beard, a whiskery growth around the grain.
10. That you also will decline and decay like all things.
11. sweets and beauties - abstract for concrete - sweet things and beautiful things. do themselves forsake = abandon themselves (to oblivion).
12. as fast as they see others grow = as one thing dies, another thing grows to replace it.
14. Save breed = except having children.

თანამედროვე ინგლისურ ენაზე

When I count the chimes of the clock and watch the bright day sunken into terrifying night; when I see violets fading, and black curls all silvered over with white; when I see tall trees which previously offered shade to sheep and cattle but now with no leaves; and the green crops of summer tied up in harvested sheaves covered with scratchy dried out leaves, carried away on a wagon; then I begin to think about the endurance of your beauty and that you will have to decline and decay like everything else, because sweet and beautiful things lose their sweetness and beauty and die while watching new sweet and beautiful things taking their place. The only defence against Time’s scythe is to defy him when he takes you away, by having children.

პწკარედული თარგმანი ქართულად და რუსულად:

(1-4) როდესაც მე ვაყურადებ (ვთვლი) საათს, რომელიც დროის მსვლელობას მამცნობს და ვხედავ მშვენიერ დღეს ჩაძირულს საძაგელ ღამეში, როდესაც ვხედავ უკვე დამჭკნარ იას და შავი ფერის კულულებს მთლად თეთრად (ჭაღარით) მოვერცხლილს,
(5-8) როდესაც ვხედავ ვეებერთელა ხეებს, ფოთლებისაგან მთლად გაძარცვულს, რომლებიც ოდესღაც ფარის (ნახირის) საჩრდილობელი იყო და (ვხედავ) ზაფხულის სიმწვანეს (მცენარეებს) სულ ძნებად შეკრულს, (მიცვალებულივით) რომ მიასვვენებენ საკაცეზე, თეთრი და მჩხვლეტავი წვერით,
(9-12) მაშინ შენი სილამაზის შესახებ მიჩნდება (ის) კითხვა (აზრი), რომ შენც დროის წარმავლობასთან ერთად უნდა წახვიდე, რადგან სიამენი და სილამაზენი საკუთარ თავს მიატოვებენ და დაიხოცებიან, როგორც კი დაინახავენ, რომ სხვები წამოესწრნენ (გაიზარდნენ).
(13-14) ...და დროის ცელისაგან ვერაფერი შეძლებს დაგიცვას, გარდა შთამომავლისა, რომელიც წინ აღუდგება მას (დროს), როცა ის შენ აქედან წაგიყვანს.

(1-4) Когда я считаю удары часов, сообщающих время, и вижу, как прекрасный день погружается в отвратительную ночь; когда я смотрю на отцветающую фиалку и на соболиные кудри, сплошь посеребренные сединой;
(5-8) когда я вижу голыми, без листвы, величественные деревья, прежде укрывавшие от жары стадо, и зелень лета, всю увязанную в снопы, которые везут на дрогах, с белой колючей бородой;
(9-12) тогда я задаюсь вопросом о твоей красоте, понимая, что ты должен исчезнуть вместе со всем, что уничтожено временем, поскольку все прелести и красоты пренебрегают собой и умирают, как только видят, что подрастают другие,
(13-14) и ничто от серпа Времени не может защитить, кроме потомства, которое бросит ему вызов, когда оно заберет тебя отсюда.

მხატვრული თარგმანები ქართულ ენაზე:

* * *
როცა საათი მეტყვის ხოლმე, რომ დღე მზიანი
შთანთქა წყვდიადმა, რადგან ღამე დღეს მოერია,
როდესაც ვხედავ, როგორ მალე დაჭკნნენ იანი,
და შავი თმებიც ახლა უკვე ვერცხლისფერია.
როდესაც ვხედავ სიცხისგან რომ იცავდნენ ფარას,
დგანან ხეები ქარში შიშვლად გამოსახული
და საკაცეზე დადებული მიჰყვება შარას
ძნებად შეკრული, თეთრწვერება, მკვდარი ზაფხული,
მაშინ მაფიქრებს წარმავალი შენი მშვენება,
და გზები შენი _ გზები ჟამთა უბედურების,
ქვეყნის მშვენების მზე როდესაც ჩაესვენება,
მის ნაცვლად ახალს ამოიყვანს ძალა ბუნების.

და ვეღარაფერს ვერ დაგაკლებს ჟამთასვლის ცელი,
შენ გეყოლება ნაშიერი - ერთგული მცველი.

(თარგმნა გივი გაჩეჩილაძემ)

* * *
როცა საათის ხმა მომესმის,მარად უცვლელი,
და მზეს შევხედავ, მიმწუხრში რომ თავი დახარა,
როცა შევნიშნავ, როგორ დაჭკნენ იის ფურცლები
და თმებში როგორ ჩაქსოვილა ვერცხლის ჭაღარა,
როს ქვითინებენ ხეივნები ფოთოლმოცლილი,
სადაც მეცხვარეს იფარავდნენ ჩრდილები ხეთა,
და როცა ბალახს, შემოდგომის ცელით მოცელილს,
ზაფხულის ბალახს სასაფლაოს ფორანზე ვხედავ,
მე ჩამაფიქრებს ბედ-იღბალი შენი მშვენების,
დროის უდაბნო კიდევ ბევრჯერ მოსავლელია,
ხენი კვდებიან, როს ჰყვავიან ახალშენები,
როცა სხივები ენძელების მოსვლას ელიან.
   ძვირფასო, ჟამის ულმობელი ცელი არ ცხრება,
   მაგრამ დასტოვე მოდგმა დროის დასამარცხებლად.

(თარგმნა რეზო თაბუკაშვილმა)

* * *
როდესაც ვუსმენ, როგორ მითვლის საათი წამებს,
როდესაც ვნაღვლობ საცოდავად დამჭკნარ იაზე,
როდესაც ვხედავ განთიადით გამაძღარ ღამეს,
ან ვფიქრობ მავან ერთდროს გიშრის ნაწნავიანზე,
როდესაც ირგვლივ უფოთლებო მოჩანს ხეები,
რომელთა ჩრდილში ერთდროს ფარებს ჰქონდათ ბინები,
როდესაც ზაფხულს დასწრეტია სიუხვეები
და გზას ადგანან წარმავლობის ბალდახინები,
მე სწორედ მაშინ მახსენდება შენი მშვენება,
მაშინღა ვხვდები, რომ სიცოცხლე მხოლოდ ბანგია,
შენს სიყმაწვილეს რომ დროებით მოსვლა ენება
და წუთისოფლის ბილიკებზე გასაფლანგია.

და რადგან არვის შეიბრალებს სიკვდილს ცელი,
დატოვე შვილი, როგორც ხსოვნის ერთგული მცველი.

(თარგმნა ალექსანდრე ელერდაშვილმა)

* * *

როცა ჩამარცვლავს დროს საათი, ულმობლად ავი,

როცა ნებდება ღამის წკვარამს დღე მშვენიერი,

ან ვერცხლისფერად იფერება კულული შავი,

ან საწყალობლად შეეცვლება იას იერი,

როცა ხეები ფოთლებისგან იძარცვებიან,

და საჩრდილობელს ვერ აძლევენ დასიცხულ ფარას,

იხოცებიან ბალახები, ძნებად კვდებიან

და ბალდახინებს როცა თივა გლოვისფრად ფარავს,

შენი მშვენების ჩამაფიქრებს მწუხარე ბოლო,

რადგანაც დროსთან ერთად ისიც ჩაინაცრება,

რადგან აქ ყოფნა დროებითი გვებოძა მხოლოდ,

წამსვლელი წავა და მომსვლელი ჩაენაცვლება.

ჟამის ცელისგან გიხსნის სწორედ შთამომავალი,

შენი მშვენების ცისქვეშეთში დარჩება კვალი.

                                                  (თარგმნა ზეინაბ სარიამ)

მხატვრული თარგმანები რუსულ ენაზე: 

Звучит ли бой часов и время гонит,
Иль вянет лепесток за лепестком,
Гляжу ль, как бодрый день во мраке тонет,
Как черный локон смешан с серебром, -
Когда я вижу рощу оголенной, -
Бывало, в зной, убежище для стад -
Как зелень лета старец убеленный,
Скосив стогами, полагает в ряд, -
Тогда меня всегда вопрос терзает:
Неужли чудный облик твой умрет,
Как красота здесь так же скоро тает,
Как перед нею новая растет?

Косы времен не одолеешь ты,
Не передав потомству красоты.

(Перевод М. Чайковского)

* * *

Когда слежу я мерный ход часов,
И вижу: день проглочен мерзкой тьмой;
Когда гляжу на злую смерть цветов,
На смоль кудрей, сребримых сединой;
Когда я вижу ветви без листвы,
Чья сень спасала в летний зной стада,
Когда сухой щетинистой травы
С прощальных дрог свисает борода, -
Тогда грущу я о твоей красе:
Под гнетом дней ей тоже увядать,
Коль прелести, цветы, красоты все
Уходят в смерть, чтоб смене место дать.

От времени бессильны все щиты,
И лишь в потомстве сохранишься ты.

(Перевод А.М. Финкеля)

* * *

Когда часы мне говорят, что свет
Потонет скоро в грозной тьме ночной,
Когда фиалки вянет нежный цвет
И темный локон блещет сединой,
Когда листва несется вдоль дорог,
В полдневный зной хранившая стада,
И нам кивает с погребальных дрог
Седых снопов густая борода, -
Я думаю о красоте твоей,
О том, что ей придется отцвести,
Как всем цветам лесов, лугов, полей,
Где новое готовится расти.

Но если смерти серп неумолим,
Оставь потомков, чтобы спорить с ним!

(Перевод С. Я. Маршака)

სონეტი #011

ინგლისურად

01. As fast as thou shalt wane, so fast thou growest 
02. In one of thine, from that which thou departest; 
03. And that fresh blood which youngly thou bestowest 
04.Thou mayst call thine when thou from youth convertest. 
05.Herein lives wisdom, beauty and increase: 
06.Without this, folly, age and cold decay: 
07.If all were minded so, the times should cease 
08.And threescore year would make the world away. 
09.Let those whom Nature hath not made for store, 
10.Harsh featureless and rude, barrenly perish: 
11.Look, whom she best endow’d she gave the more; 
12.Which bounteous gift thou shouldst in bounty cherish: 

13.She carved thee for her seal, and meant thereby 
14.Thou shouldst print more, not let that copy die.

კომენტარები

2. In one of thine = in a child of yours; from that which thou departest = as your increasing age takes you away from your presently beautiful self.
3. blood here used in the figurative sense of family, life.
4. convert = to turn from.
5. Herein - sc. in taking on the responsibility of breeding, as we have all been urging you to do. increase = abundance, fruition.
6. Without this = Without this policy, intention, desire.
7. If all were minded so = If everyone were of the same mind as you. the times = historical ages, time itself. should cease = would come to an end.
8. would make the world away = would bring the world to an end, with the suggestion of killing it, as in 'to make off' with something.
9. made for store = made for breeding.
10. This describes those who are not to be kept for store. Let them perish without issue. rude = coarse, brutish.
11. Look whom = whoever, whatever persons. she = Nature; she gave the more = she (Nature) gave even more in addition to what she had already bestowed.
12. which bounteous gift = Nature's generous bestowal of qualities upon you. in bounty = with (equal) generosity. cherish = value, respect.

თანამედროვე ინგლისურ ენაზე

Your beauty would grow in a child of yours as rapidly as it fades in you, and when you are leaving your youth you could call that fresh blood that you give in your youth your own. Accepting this would be wise and it would ensure the preservation of your beauty; not doing so would be foolish and age would decay it. If everyone were to think like you it would result in the end of time and a sixty year lifespan would bring the end of the world. Let those coarse, unremarkable and crude people whom nature has not intended for breeding perish without issue. Whatever she gave to the best, she gave you more, and you should fully cherish those generous gifts. She printed her seal on you and by that meant that you should print more, not let that original die.

პწკარედული თარგმანი ქართულად და რუსულად:

(1-4) ისევე სწრაფად როგორც ჭკნობას დაიწყებ, ასეთივე სისწრაფით გაიზრდები (გაიფურჩქნები) ერთ-ერთ შენში (შთამომავალში), რომელიც შენ გამოგეყოფა და იმ ახალ სისხლს, რომელსაც შენ ახალგაზრდობით შექმნი (არსებობას აჩუქებ), შეგეძლება უწოდო შენი, როდესაც შენ ახალგაზრდობისგან გაირიყები.
(5-8) ამაშია სიბრძნე, სილამაზე და ზრდა, მის გარეშე კი - უგნურება, ასაკი და ცივი დაკნინება (სიკვდილი); ყველა რომ ასე (შენსავით) ფიქრობდეს, დრო შეწყვეტს დენას და სამი ოცეული წელი ქვეყნიერებას მოსპობს.
(9-12) დაე, ისინი, ვინც ბუნებას დასაცავად (შესანახად, გასამრავლებლად) არ შეუქმნია (ანუ) - ჩამოუქნელნი, მიმზიდველობას მოკლებულნი, უხეშები - დაიხოცნონ უნაყოფოდ, ხოლო ვისაც საუკეთესო ჯილდოს უძღვნის, (მისგან) მეტსაც იღებს, (და) მის გულუხვ წყალობას, შენც გულუხვად (მოწყალედ) უნდა მფარველობდე.
(13-14) მან (ბუნებამ) შენ ბეჭედივით (რაც ბეჭდავს) შეგქმნა და ამით განიზრახა, რომ შენ გაგემრავლებინა ანაბეჭდები და არ მიგეცა უფლება ასლისთვის (შენთვის), რომ დაღუპულიყო. 

(1-4) По мере того как ты будешь приходить в упадок, так же быстро ты будешь расцветать в одном из твоих детей, из того, что отделишь от тебя, и ту свежую кровь, которую ты, будучи молодым, подаришь, ты сможешь назвать своей, когда утратишь молодость.
(5-8) В этом - мудрость, красота и рост; без этого - безрассудство, старость и холодное увядание. Если бы все думали так, как ты, времена прекратились бы и за три двадцатилетия {*} мир исчез бы.
(9-12) Пусть те, кого Природа создала не для того, чтобы сохранять, - неотесанные, уродливые, грубые, - погибнут бесплодными; но кого она наделила лучше всего, тем она дала больше {**}, и этот обильный дар ты должен заботливо приумножать.
(13-14) Она изваяла тебя как свою печать и имела в виду, чтобы ты произвел больше оттисков, а не дал погибнуть этому образцу.

{* Т.е. за человеческий век.
**  В  оригинале - трудное для истолкования место. Возможное прочтение: "...всем,  кого  Природа  наделила  лучше  всего,  она дарит и больше шансов оставить  потомство".  По  другой версии, "the" в строке 11 следует понимать как "thee"; в таком случае вся строка означает: "кого бы и как бы природа ни одарила, тебе она дала больше".}

მხატვრული თარგმანები ქართულ ენაზე:

* * *
როგორც დაჭკნები, აყვავდები ისევე მალე,
შენს ნაშიერში შენს გაზაფხულს იცნობს მნახველი,;
ნორჩი სისხლ-ხორცი, შენ რომ შექმნი, მოიკრებს ძალებს
და შთამომავალს დაერქმევა შენი სახელი.
აქ არის სიბრძნე, სიუხვე და მშვენიერება
და თუკი ამა სიკეთეთა გახდი მგმობელი,
მაშინ სიბრიყვე და სიბერე დროს მოერევა
და სამოც წელში გათავდება წუთისოფელი.
ვისაც ბუნებამ უნაყოფო არგუნა ბედი,
ის, უსახური, დაე ასე უკვალოდ გაქრეს,
შენ ხარ რჩეული, საჩუქარიც გებოძა მეტი
და უხვი ნიჭი შენც სიუხვით ამრავლე აგრე.

შენ ხარ ბეჭედი და ბუნება კვლაც შეეცდება,
საუკუნეებს მიგცეს უკვდავ ანაბეჭდებად.

(თარგმნა გივი გაჩეჩილაძემ)

* * *
დრო თუ გვაბერებს, დრო გვიბრუნებს ახალგაზრდობას,
როცა მოხუცი მამის გვერდით შვილი დადგება,
სიყმაწვილეში გაცემული ბოლოს ფასდება
და სიბერეში სიჭაბუკედ გამოგვადგება.
ესაა სიბრძნე წუთისოფლის და სილამაზე,
შთამომავლობის გამრავლებით მიწა მშვენდება,
ყველა შენსავით რომ მოიქცეს ამ ქვეყანაზე,
კაცობრიობა სამოც წელში გადაშენდება,
დაე, დაღუპვას ვინმე გონჯი ვერ გადაურჩეს,
ვინაც არ არის ღირსი, დარჩეს შთამომავალი,
შენ კი ბუნებამ უთვალავი გიძღვნა საუნჯე
და მოდგმისათვის საუკუნე მოგცა მრავალი.

ქვეყნის ბეჭედო, ამ სიბრძნეში ნუ დაეჭვდები
და გაამრავლე ქვეყნად შენი ანაბეჭდები.

(თარგმნა რეზო თაბუკაშვილმა)

* * *
როცა ბერდები, სიყმაწვილეს თითქოს აბრუნებს
ის შენი მსგავსი, ვისაც ჰქვია შენი ნაწილი,
სისხლსა და სხეულს უანგაროდ სხვას ვინც არგუნებს,
ამით შერჩება მომავლისკენ ხელი გაწვდილი.
სწორედ ეს არის წუთისოფლის სიბრძნე და არსი,
ამის გარეშე არაფერი ქვეყნად არ ხდება,
აქ თუ არავინ მოავლინა თავისი მსგავსი,
მთელი ქვეყანა სამოც წელში გაპარტახდება.
თვით ეს სამყარო შენში ხედავს თავის ღირსებებს,
ყველა სიკეთე მოუცია შენთვის ბუნებას,
ის არ მფარველობს მახინჯთა და ბრიყვთა თვისებებს,
რომ არ შეესწროს თავისსავე განადგურებას.

შენ ბეჭედი ხარ ბუნების და მისი არსების,
მაშ, ანაბეჭდი შენც დატოვე შენი მსგავსების.

(თარგმნა ალექსანდრე ელერდაშვილმა)

მხატვრული თარგმანები რუსულ ენაზე: 

Ты в меру увяданья будешь вновь
Расти в одном из детищ юных дней.
Зачатую в пору расцвета кровь
Ты будешь, старясь, называть своей.
В том мудрость, красота и размноженье:
Вне этого ж - безумие, распад.
И, если б все твое имели мненье, -
Конец всему лет через шестьдесят.
Пусть, созданный не для продленья рода,
Урод-калека без плода умрет!
Кому ж дала так много мать-природа,
Пусть щедрый дар в обилии вернет!

Ты создан был затем ее резцом,
Чтоб быть потомству вечным образцом.

(Перевод М. Чайковского)

* * *

Пусть ты поблекнешь и лишишься сил -
В своем потомстве расцветешь пышнее.
Кровь, что в него ты в молодости влил,
Назвать ты можешь в старости своею.
И в этом мудрость, прелесть и расцвет.
Вне этого безумие, дряхленье.
Весь мир исчез бы в шесть десятков лет,
Когда бы твоего держался мненья.
Ненужные для будущих времен,
Пусть погибают грубые уроды,
Но ты судьбой столь щедро награжден,
Что сам не смеешь быть скупей природы.

Ты вырезан Природой как печать
Чтоб в оттисках себя передавать.

(Перевод А.М. Финкеля)

* * *

Мы вянем быстро - так же, как растем.
Растем в потомках, в новом урожае.
Избыток сил в наследнике твоем
Считай своим, с годами остывая.
Вот мудрости и красоты закон.
А без него царили бы на свете
Безумье, старость до конца времЈн
И мир исчез бы в шесть десятилетий.
Пусть тот, кто жизни и земле не мил, -
Безликий, грубый, - гибнет невозвратно.
А ты дары такие получил,
Что возвратить их можешь многократно.

Ты вырезан искусно, как печать,
Чтобы векам свой оттиск передать.

(Перевод С. Я. Маршака)